Ateroskleroz nedir? Plak nedir? Damar kireçlenmesi nedir? Aterektomi ne demektir?
Ateroskleroz yani damar sertliği atardamar duvarında yoğun kireçlenme ile giden damar sertliği olarak basitçe tariflenebilir. Damar iç yüzünde oluşan ve damarı daraltan bu yapılara plak denir. Atardamarlarda plak oluştuğunda ,damar, iç yüzünden lümene doğru büyüdüğü için damarı daraltır ve kan akışını engeller. Bu plaklar incelendiğinde içerisinde yağlı materal ve kireçlenme olarak aldırdığımız kalsifiye kısım bulunur. Kalsifikasyonlar küçük taşlaşmalar olarak kabul edilebilir. Bu taşlaşmaların traşlanarak temizlenmesi işlemine aterektomi yani plak temizliği denir.
Aterektomi işlemi nasıl yapılır?
Plak temizliği yani aterektomi işlemi için önce tıkalı damar ya da ciddi darlık ,boylu boyunca sağlam damara kadar bir tel yardımı ile geçilmelidir. Hastalıklı damar segmenti içinden bir tel geçirilir. Bu tel üzernden özel plak temizliyici cihaz ilerletilerek plak düzeyine ulaşılır. Aterektomi cihazı üzerinde, özel, dönerek plağı traşlayan küçük bıçaklar mevcuttur. Plak düzeyinde bu küçük bıçaklar, kateter üzerinde hızla döner ve plağa dokunduğu düzeylerde plağı ufak ufak traşlar ve temizlenir, traşlanan plak emilerek dışarı alınır.
Aterektomi hangi damarlara yapılabilir? Plak temizliği hangi damarlara yapılabilir?
Bacak damarları için üretilen bu cihazlar ile kasık düzeyinden başlanarak ayak bileği düzeyine kadar plak temizliği yapılması mümkündür. Bu damarların çapları farklı olduğundan damar çapına uygun büyüklükte aterektomi cihazı kullanılmalıdır. Karın içerisindeki damarlarda yani kasık düzeyi üzerinde plak temizliği işlemi önerilmez.
Aterektomi cihazları ilk kullanıma sürüldüklerinde no stent zone (stent konulamaz) damarlar için tasarlanmışlardı. Oturunca kıvrılan kasık bölgesi ve diz eklemi seviyesi gibi metal stent konulduğunda kırılma riski bulunan alanlarda kullanımları önerilmekteydi. Günlük uygulamada ise bu alanlar dışında da yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Aterektomi yani plak temizliği bana uygun mu nasıl anlaşılır?
Uzun süreli şeker hastalığı, böbrek yetmezliği hastalarında ve ağır sigara içicilerinde yıllar içinde tüm damarı ilgilendiren şiddetli plak oluşumu olduğundan, bu hastalarda ,genellikle plak temizliği işlemi için daha uygundur. Pıhtı atması gibi ani gelişen damar tıkanıklarında genelde tedavide yeri yoktur.
Son teknoloji cihazlar
Shockwave Intravascular Lithotripsy System
Aterektomi cihazları arasında en son çıkan cihazdır. Bugüne kadar anjiografi ünitelerinde kullanılan normal balonların açamadığı ileri derecede kalsifiye darlıkların açılabilmesine olanak sağlar. Damar sertliğinin ana nedeni, damar duvarındaki kireçlenme yani kalsiyum plaklarıdır. Bu plaklar taş gibi sert yapıda olabilir ve stent ya da balon ile açılmaları mümkün değildir. Bu taş gibi sert kalsiyum plaklarını shockwave cihazı ses dalgaları ile kırarak darlığı açmak mümkündür. Böbrek taş kırmada kullanılan tekniğe benzer şekilde shockwave cihazı da damar duvarındaki kalsifiye plakları kırar ve üzerindeki balon ile damarın açılmasına yardımcı olur.
Jetstream Atherectomy System
Aterektomi cihazları arasında plak temizliği konusunda en iddialı cihazdır. Bu cihazın uç kısmında açılıp kapanabilen bıçaklar mevcuttur. Bu bıçaklar çalıştırılır ve kendi etrafında dönerek plağı parçalar. Her iki cm’de bir parçalanan plaklar kateter geri çekilerek verilen basınçlı su enjeksiyonu ile aynı anda kateter ucundan vakumlama ile dışarıya alınır. Plak temizliği için değişik damar çaplarına uygun büyüklükte bıçak ve kateter büyüklükleri seçilir.
Turbohawk Atherectomy Device
İlk kullanıma sunulan aterektomi cihazıdır. Damar duvarını kateter içerisinde yer alan ve dönerek damar duvarını traşlayan bıçaklar ile temizlik yapar. Plağı ve pıhtıyı temizleyerek dışarı alacak vakum sistemi içermez; temizlenen bıçakların arkasındaki hazne içine alınır.